Düşünce Stresi

Günümüz dünyasında, bize sunulan şu hayatta belki de öğrenmemiz gereken en önemli beceri yaşamın getirdiği krizlere, zorluklara yani ‘stres’ faktörlerine rağmen gülebilmeyi başarmak. İçimizde konuşup duran eleştirel seslere rağmen andan keyif alabilmeyi bilmek.

Geçmişteki ‘keşke’lerimize, pişmanlıklarımıza, cevabını bulamadığımız sorulara rağmen yaşamın her gün yeni baştan bize sunduklarını görebilmek, onlara kucak açabilmek.
Gelecek kaygıları, çocuğunuzun okul taksitleri, yaşlanan anne babanızın sağlık sorunlarına rağmen içinizdeki küçük çocuğun eğlenmesine, mutlu olmasına izin verebilmek…

Bu beceriyi zihnimizin içindeki düşünceleri önce fark ederek sonra da kontrol ederek geliştirmemiz mümkün. Bu hafta sizlere bilişsel terapinin düşünce kaydı tutma tekniğinden bahsedeceğim.

Önce şu soruları yanıtlayın:

1. Sizi neler kaygılandırıyor?
2. Kaygınızı kontrol etmek için neler yapıyorsunuz?
3. Kaygılandığınız zaman kafanızdan hangi düşünceler geçiyor?
4. Kaygılandığınız zaman aşağıdaki düşünce türlerinden hangisine / hangilerine başvuruyor olabilirsiniz?

a. Ya hep ya hiç
Örnek: İki ay içinde iş bulamazsam bittim.

b. Aşırı genelleme
Örnek: Matematik sınavım düşük geldi. Zaten ne zaman yüksek puan alabildim ki!

c. Zihinsel süzgeç
Örnek: Bütün aksilikler beni bulur zaten.

d. Olumluyu geçersiz kılmak
Örnek: Şansım yaver gitti de o notu aldım. Böyle devam edeceğini sanmıyorum.

e. Hemen bir sonuca varmak
Örnek: Emre beni dün bütün gün aramadı. Acaba başka birisi mi var?

f. Aşırı büyütme ya da aşırı küçültme
Örnek: Benim bu yıl eğlenmeye hakkım yok. Sadece ders çalışmak zorundayım.

g. Duygusal mantık yürütme
Örnek: İçimde bir sıkıntı var. Belli ki bugün kötü bir şeyler olacak.

h. -meli, -malı cümleleri
Örnek: Ailemi hayal kırıklığına uğratmamak için bu işyerinde çalışmaya devam etmeliyim.

i. Etiketleme ya da yanlış etiketleme
Örnek: Bu da olmadı. Ne yeteneksizim ben!

j. Kişiselleştirme
Örnek: Annem babam benim yüzümden kavga ediyorlar.

Eğer kaygılandığınız zaman bu düşünce kalıplarından biri ya da daha fazlasına sıklıkla başvuruyorsanız stresle pek de sağlıklı başa çıktığınız söylenemez.

Ve genellikle bu düşünce kalıplarının altında bir takım gerçeği yansıtmayan (irrasyonel) inançlar yatar. Aşağıdaki inançlardan biri ya da birden fazlasına sahip olabilir misiniz?

1. Ailemin, arkadaşlarımın beni sevmesi ve onaylaması lazım. İnsanları memnun etmezsem beni reddedebilirler, eleştirebilirler ya da terk edebilirler.
2. Yaptığım her şeyde çok iyi olmalıyım.
3. Benden daha güçlü birisine ihtiyacım var.
4. Geçmiş geleceği belirler.
5. Öfke kötü ve yıkıcıdır. Bu nedenle öfkemi kontrol etmeliyim, göstermemeliyim ya da kaçınmalıyım.
6. Ben doktor, avukat, mühendis ya da her neyse olabilecek kadar akıllı değilim. Bunlar beni aşar.
7. Yeterince çekici değilim.
8. Mutlu olmak için çok zengin olmalıyım.

Bu inançlar ne kadar gerçekçi?
Hayatınızdaki önemli birilerini hiç memnun etmediğiniz oldu mu?
Memnun etmediğinizde en kötüsü ne olur?
Peki ya yaptığınız bir şeyi mükemmel yapamadığınız oldu mu?
En kötü senaryo nedir?

Gözlerinizi kapatın ve ‘en kötü’ senaryoları hayal edin. O anki duygunuzu hissetmeye çalışın. Durum sandığınız kadar kötü mü değil mi bir değerlendirin. Pek çok zaman hiç yaşamadığımız, sürekli kaçındığımız bir durum bizde stres yaratır. Onu deneyimlemeye izin verdiğinizde korktuğunuz gibi olmadığını göreceksiniz.

Bir defteriniz olsun ve her hafta kaygı duyduğunuz olayları not edin.
Olay esnasında ne düşündüğünüzü, ne hissettiğinizi ve nasıl tepki verdiğinizi kaydedin.
Öncelikle düşüncelerinizi bir uzmanla ya da objektifliğine güvenebileceğiniz bir arkadaşınızla paylaşın. Ne kadar gerçekçi olduklarını tartışın. Kanıtları gösterin.
Sonra da alternatiflerinizi düşünün. Bu konuya farklı yollardan nasıl bakabilirsiniz, seçenekleriniz nelerdir bir değerlendirin.

Stres, pek çok zaman vücudunuzun en zayıf olduğu yer ya da yerleri bulur ve bazı hastalıklarla kendini gösterir.
Bilin ki bedeninizin verdiği tepkilerin nedeni sizin kirli düşüncelerinizdir.
Evet, aynı olumsuz düşünceleri zihninizde tekrar edip durduğunuz müddetçe geçmiş geleceği belirleyecektir.

Son söz; düşüncelerinizi değiştirin, hayatınız değişsin.