Sarılık Nasıl Fark Edilir?

Sarılık hastalığı genellikle doktorların muayenesi sırasında saptanıyor, bazen de hastanın şikayetleri üzerine ortaya çıkıyor. Prof. Dr. Hakan Şentürk, kişinin göz aklarında ve sonrasında vücudunda sararma olarak beliren sarılığı ve çeşitlerini anlatıyor.

Sarılık Bulaşıcı mıdır?

Sarılığın oluşma nedeni, kanda bilirubin dediğimiz kimyasal maddenin artmasıdır. Sonrasında göz aklarına ve deriye yerleşmesiyle sarımtrak bir renk oluşturmaktadır. Burada halk arasında en sık sorulan soru sarılığın bulaşıcı olup olmadığıdır. Bu soruya yanıt olarak denilebilir ki, sarılıkların çoğunluğu bulaşıcı değildir çünkü çoğunluğunda, bir mikroorganizma (mikrop) neden değildir.

Sarılık Türleri

Karaciğer ve safra yolları ile ilişkisiz sarılıklar: Burada en önemli yeri hemoliz (kırmızı kan hücrelerinin aşırı parçalanması) sonucu oluşan sarılıklar almaktadır.

Hemoliz’in çeşitli nedenleri olabilir. Genetik olabilir, genetik zeminde bazı ilaçlar veya besinler ile provoke olmuş olabilir. Bağışıklık sistemi anormalliklerine bağlı olabilir. Vücudun herhangi bir yerindeki iltihabın kana yayılması ve bazen benign ve malign tümörlerde hemoliz nedeni olabilirler.

Karaciğer ile ilgili sarılıklar: Karaciğeri etkileyen akut veya kronik hastalıklar sarılığa yol açabilmektedirler. Ancak karaciğeri etkileyen hastalıkların önemli bir kısmında, özellikle bu hastalıkların erken evrelerinde, sarılık olmayabilir. Akut, yani ani başlangıçlı karaciğer hastalıklarında sık olarak sarılığa rastlanır. Burada kanda hem indirekt, hem de direkt bilirubin arttığından ve direkt bilirubin idrara da geçtiğinden, idrar renginde kahverengileşme mevcuttur. Bu karaciğer hastalıklarının başında hepatitler gelmektedir.

Safra yolları ile ilgili sarılıklar: Safra yolları ile ilişkili hastalıklar, genel olarak iki kısımda irdelenmektedirler: Birinci kategoride karaciğer-içi safra kanallarından köken alan sarılıklar yer almaktadırlar. İkinci kategoride ise karaciğer dışında bulunan safra kanallarının tıkanmasına bağlı sarılıklar yer alırlar. Bu dış safra kanalı tıkanıklıklarının nedenleri ve tedavileri iç safra kanalı tıkanıklıklarından çok farklı olduğu için bu ayrımın yapılması çok önemlidir.

Safra kanalları iyi çalışmayan bir insanda ne gibi belirtiler olur? Eğer safra kanalı tıkanması çok erken devrede ise hiçbir belirti olmayabilir. Yalnızca karaciğerle ilgili kan tahlillerinde veya ultrasonografi, tomografi gibi incelemelerde bazı anormallikler bulunabilir. Bu anormalliklerin nedeni, o anda hasta kendini çok iyi hissediyor olsa dahi, dikkatle araştırılmalıdır. Bazen bu anormalikler önemli bir hastalığın başlangıç bulguları olabilirler. Eğer tıkanıklık biraz daha ilerlemişse, hazımsızlık, yemeklerden sonra karında dolgunluk, şişkinlik ve bazen sırta da yayılan müphem karın ağrıları bulunabilir. Bunları bulantı, kusma, halsizlik, kilo kaybı izler.

Safra yolu tıkanıklıklarında sık rastlanan bulgulardan birisi de kuru bir kaşıntıdır. Sıcak ortamlarda ve yağlı yemeklerden sonra artar. Nihayet tıkanıklığın biraz daha artmasıyla, idrar renginde bariz bir koyulaşma (Hatta hastalar bazen bunu idrar yollarında kanama olduğu şeklinde yorumlamaktadırlar), ve göz aklarından başlayıp vücuda yayılan bir sararma ortaya çıkmaktadır. Safra yolu tıkanıklarında erken teşhis, tedavinin başarısı açısından çok önemlidir.