Tüp bebek tedavisinde karşılaşılan yasal koşullar

Tüp bebek tedavisi yaptırmaya karar verdiniz. Peki, bu tedavi sürecinde karşılaşacağınız yasal düzenlemeleri ve sizleri hangi hukuki işlemlerin beklediğini merak ediyor musunuz? Konuyla ilgili Avukat N. Begüm Giray Narin’den değerli görüşlerini aldık.

Suni döllenme, doğal yoldan döllenerek çocuk sahibi olmanın olanaksız olduğu durumlarda, belirli tedavi yöntemleriyle çocuk sahibi olmaya olanak veren bir tıbbi müdahale türüdür. Konu, ülkemizde daha çok ‘tüp bebek’ terimi ile ifade edilse de tüp bebek yöntemi bu döllenme biçiminin sadece bir çeşididir. Konu ile ilgili başvurabilecek kapsamlı bir kanunumuz mevcut olmamakla birlikte, “Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği” yürürlüktedir. Bu yönetmelik dahilinde Türkiye’de izin verilen tedavi yöntemlerine ve uygulama şartlarına yer verilmiştir.

Tüp bebek sahibi olma yolunda karşılaşacağınız hukuki düzenlemeler

İngiltere ve Fransa’nın aksine, ülkemizde yalnızca karı-koca arasında tıbben “homolog” adı verilen döllenmeye izin verilir. Anne adayının yumurtası ile kocanın spermi çeşitli yöntemlerle döllenmeye elverişli hale getirilerek, gerektiğinde vücut dışında döllenmesi sağlanır, gamet veya embriyolar anne adayına transfer edilir. Peki, bu işlemi yapmaya yetkili merkeze gittiğinizde sizi neler beklemektedir? 

1. Öncelikle uygulanacak tedavi yöntemi ile ilgili bilgilendirmelerin yapıldığı onay formu, ilgili merkez tarafından eşinize ve size imzalatılır. Bildiğiniz gibi artık sağlık kuruluşları doğabilecek hukuki anlaşmazlıkların önüne geçmek adına, her bir tıbbi müdahale hakkında hastayı bilgilendirip rızasını yazılı olarak alıyor. Bu formda size uygulanacak tedavinin içeriği, aşamaları, başarı oranı ve riskleri yer alır. 
2. Bir sonraki adım hasta dosyanızın hazırlanmasıdır. Burada eşlere tanı ve tadavi amaçlı yapılmış işlemlere ilişkin belgeler ile başvuran erkeğin üreme durumunu gösteren bilgiler yer alır. Üreme durumunu gösteren bilgilerden kasıt, spermiyogram (sperm testi) veya bunun negatif olması durumunda testis doku biyopsisi sonucu ve bazal hormon değerleridir. Embriyonun veya gonad dokusunun saklanması, çözme ve imha işlemlerinde de yine yönetmelik ekinde düzenlenmiş formlar size imzalatılmalıdır. 

Türkiye’de ‘taşıyıcı annelik’ ve ‘sperm bankası’ kavramları

İngiltere’de, Belçika’da izin verilen ‘taşıyıcı annelik’ kavramını veya birçok ülkede başvurulan ‘sperm bankası’ uygulamasını mutlaka duymuşsunuzdur, bu işlemlerin ülkemizde yapılması yasal değildir. Peki, yasayı ihlal ederseniz ne olur? Bu noktada hem sizin hem donörün hem de işlemi yapan merkezin Cumhuriyet Başsavcılığı’na bildirilmeniz ve Türk Ceza Kanunu uyarınca cezalandırılmanız söz konusu olacaktır. Taşıyıcı annelik bakımından, donörün bunu gönüllülükten ziyade bir iş olarak yaptığı ve bu durumun insan onuru ile bağdaşmadığı gerekçesiyle, Türk Ceza Kanunu’nun 90. maddesi gereği suç işlemiş sayılırsınız.