Ağır ve tehlikeli işlerde çalışan işçilerin hakları

Geçtiğimiz günlerde Manisa’nın Soma ilçesinde meydana gelen maden faciasında birçok işçinin hayatını kaybetmesi hepimizi yasa boğdu. Dün ise Ağaoğlu Şirketler Grubu’nda çalışan bir işçi, başına düşen demir parçası sonucu yaşamını yitirdi. Birbiri ardına yaşanan tüm bu üzücü olaylar ağır ve tehlikeli işlerde çalışan işçilerin sahip olması gereken hakları gündeme getirdi. Peki, iş güvenliği açısından riskli yerlerde çalışan kişiler ne gibi haklara sahipler? Konuyla ilgili yasalarımızı, işçilerin böyle bir durumla karşı karşıya kaldıklarında neler yapmalarını gerektiğini ve diğer tüm detayları Avukat Begüm Giray Narin’den öğrendik.

İş sağlığı ve güvenliği kavramı, bir iş yerindeki çalışanların tehlikelerden korunması, üretim ve işletme güvenliğinin sağlanarak, fiziksel ve ruhsal yönden kaliteli bir çalışma ortamı oluşturulmasını ifade eder. Bu amaçların gerçekleştirilmesinde başta işveren olmak üzere devlete ve işçilere bazı yükümlülükler getirilmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu, 6331 sayılı İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu, söz konusu yükümlülüklerin hukuki dayanaklarıdır.

“İşverenler, iş güvenliğinin sağlanması için her türlü önlemi almakla yükümlüdürler”

İlgili yasalar uyarınca işverenler, ilgili kurumda iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almakla sorumludur. Araç gereçleri eksiksiz bulundurmak, alınan önlemlere uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek yine işverenin görevleri arasındadır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca çıkarılan yönetmelikte belirlenen iş sağlığı ve güvenliği eğitimini her işçinin alması gerekir. İşverenler ayrıca, işyerinde meydana gelen bir iş kazasını veya tespit edilecek meslek hastalığını en geç 2 iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmekle mükelleftir. İşçiler, iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymak durumundadır. Devlet de işin niteliğinin gerektirdiği teftişleri düzenli olarak yapmak, mevzuata aykırılığın tespitinde öngörülen cezai tedbirleri uygulamak ile yükümlüdür.

Tehlikeli işlerde çalışan kişilerin hakları

İşçiler, iş sağlığı ve güvenliği açısından sağlığını bozacak veya vücut bütünlüğünü tehlikeye sokacak hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalırsa aşağıdaki haklara sahiptirler:

İşçi, herhangi tehlikeli bir durumla karşı karşıya kaldığında öncelikle çalıştığı iş yeri bünyesindeki iş sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurmalı, durumun tespit edilerek gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep etmelidir. Kurul, aynı gün acilen toplanarak kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, işçiye yazılı olarak bildirilir. Şayet iş yerinde söz konusu kurul bulunmuyorsa, ilgili talep, işveren veya işveren vekiline yapılır. İşçi aynı şekilde tespitin yapılmasını ve durumun yazılı olarak kendisine bildirilmesini isteyebilir. İşveren veya vekili bu talebe yazılı olarak cevap vermek zorundadır. Kurulun işçinin talebi yönünde karar vermesi halinde, işçi, gerekli iş sağlığı ve güvenliği tedbiri alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir. İşçinin çalışmaktan kaçındığı dönem içinde ücreti ve diğer hakları saklıdır.

İş sağlığı ve güvenliği kurulunun kararına ve işçinin talebine rağmen gerekli tedbirin alınmadığı iş yerlerinde işçiler 6 iş günü içinde, belirli veya belirsiz süreli hizmet akitlerini haklı sebeple derhal feshedebilir.