“Odanı topla!” demek yerine...

İnsanlar kişiliklerini oluşturan bazı davranışları aile ortamında kazanır. Her ailede yazılı olmayan kurallar vardır. Çocuğunuza istediğiniz güzel davranışları kazandırabilirsiniz. Ancak bu oldukça çaba isteyen bir iştir. Öncelikle onun farklı bir birey olduğunu ve zaman zaman ebeveynlerinden farklı düşüncede olabileceğini kabul etmek gerekir. Bu tutumla bireysel farklılığın dışında beğendiğiniz ve hatta hayranlık duyduğunuz pek çok tutumu çocuğunuza öğretebilirsiniz.

BİLGİ VERİN

Davranış kazandırmakta ilk yöntem bilgi vermektir. Çocuğuna “Kızım, tanımadığın kişilerle konuşma, onların arabasına binme, kötü niyetli olabilir” diyen bir baba bilgi verme yöntemini kullanır. Bu yöntem çoğu zaman emir vermek yerine kullanıldığında aile içi çatışmaları da azaltır. Çocuğunuza “Odanı topla” demek yerine “Yavrum odan çok dağılmış” demek daha iyi bir fikirdir.

YARGILAMADAN KONUŞUN

Çocuklar ve gençler genellikle deneme – yanılma yoluyla da öğrenir. Yani bir davranışı sergiler ve bunun sonuçlarına göre devam ettirir veya terk eder. Örneğin, ergenlik dönemindeki oğlunuz eve geç gelmeyi ve haber vermemeyi deneyebilir. Bu nedenle eve geldiğinde kişiliğini yargılamadan konuşmak ve uyarmak önemlidir.

ÖDÜLLENDİRİN

En etkili davranış kazandırma yöntemlerinden birisi pekiştirmedir. Ödül alan her davranışın sıklığı artar. Çocuğunuza diş fırçalama alışkanlığı kazandırmak istiyorsanız birkaç ay boyunca her gün aynı saatlerde bunu hatırlatmalısınız. Dişlerini fırçaladığı anda sözlü bir ödül vermek bu davranışı pekiştirir. Ancak sözlü ya da manevi ödül kelimelerini değiştirmek gerekir. Her seferinde “Aferin” demek yerine “Benim akıllı kızım”, “Çok güzel olmuş”, “Teşekkür ederim” gibi farklı takdir sözleri kullanabilirsiniz. İlk haftalarda her fırçaladığında takdir ederken davranış yerleştikten sonra aralıklı pekiştirmeye geçilebilir.

Ödüller istediğiniz davranışı pekiştirmekle kalmaz; aynı zamanda çocuğunuzun öz güveninin yükselmesine de katkı sağlar. Bazen maddi ödüller de kullanılabilir: “Bu hafta ödevlerini saatinde bitirirsen hafta sonu tiyatroya gidebiliriz” gibi.

UYGULAMAKTA ZORLANDIĞINIZ KURALLARDA…

Bu tür durumlarda yaptırımın devreye girmesi yerinde olur.

Yaptırım olarak genellikle şunları seçebilirsiniz:

1. Sevdiği bir şeyden bir süre mahrum bırakmak
2. Yaptığı hatayı telafi ettirmek

Burada takibini yapamayacağınız kurallar koymamak ve uygulayamayacağınız yaptırımları söylememek önemlidir.

Annenin şu konuşması istediği davranış ve yaptırımın tüm unsurlarını içerir:

“Artık dinlendin oğlum. Şimdi ödevlerini yap, ondan sonra televizyon izlersin. Yalnız ödevlerini yapmazsan bu akşam televizyon izlemene ve bilgisayar oynamana müsaade edemeyeceğim.”

Eğer çocuğunuza bu cümleyi söylediyseniz mutlaka ödevini bitirip bitirmediğini kontrol etmeli ve ödevini tamamladıktan sonra televizyon izlemesine izin vermelisiniz. Bir süre sonra siz söylemeden ödevlerini bitirmeye başladığında dış kontrol yapmayı azaltabilirsiniz.

Psikolojik Danışman & Psikoterapist
Deniz Aygün