Bu notların hali ne böyle?

Benlik, bir bireyin kendisi hakkındaki düşüncelerini ifade eder. İdeal benlik ise bireyin olmak istediği benliktir. Bireyin benliği ile ideal benliği arasındaki fark benlik saygısı düzeyini belirler. İdeal benlik ile algılanan benlik arasındaki fark ne kadar çoksa benlik saygısı o kadar azdır. Başka bir deyişle benlik saygısını yükseltmek için bireyin ideal benliğine yakın bir benlik algısının olması gerekir. Benlik saygısı, akademik ve akademik olmayan benlik saygısı olmak üzere iki başlığa ayrılır. Bu yazıda çocuk ve ergenlerin akademik benlik saygısının ebeveyn tutumlarına göre nasıl değiştiğinden ve neler yapılması gerektiğinden bahsedeceğim.

Yapılan araştırmalar öğrenim düzeyi yüksek olan ebeveynlerin özellikle babaların çocuklarının çoğunlukla, akademik benlik saygısının diğer gruplara kıyasla daha düşük olduğunu göstermektedir. Bu bulgu beklenenin aksi gibi görünse de akademik başarı ve akademik benlik saygısının birbirinden ayrı kavramlar olduğu düşünüldüğünde açıklanabilirdir. Peki nasıl oluyor da öğrenim düzeyi yüksek olan ebeveynlerin özellikle babaların çocuklarının akademik benlik saygısı düşük oluyor?

Farklı öğrenim düzeyinde iki baba ve onların aynı sınıfa devam eden çocuklarını düşünelim. Çocuklar aynı dersin sınavından aynı notu almış olsunlar ve bu not 70 olsun. Şimdi iki ayrı babayı ele alalım.

Öğrenim düzeyi yüksek olan babanın çocuğundan beklentisi yüksek olacağından ‘Neden 90/100 değil?’ gibi bir yaklaşım sergilediğini düşünelim. Burada çocuğa ‘Aldığın not yeterli değil, başarılı değilsin’ mesajını vermiş oluyoruz. Çocuk babasının bu tutumundan önce bu notu iyi olarak algılamış ve ideal akademik benliğine yakın olduğunu düşünmüş olabilir, bu durumda çocuğun akademik benlik saygısının daha yüksek olduğu söylenebilir. Ancak babasının yaklaşımı çocuğun ideal akademik benlik saygısını, algıladığı benliğinden uzaklaştırmış ve akademik benlik saygısının düşmesine neden olmuştur.

Öğrenim düzeyi daha düşük olan bir babanın ise bu notu iyi algılaması ve çocuğuna bu şekilde dönüt vermesi, çocuğun ideal akademik benlik saygısı ile algıladığı benliğini birbirine yakınlaştıracak bu doğrultuda akademik benlik saygısını yükseltecektir.

Bu senaryolar her ebeveyn ve her öğrenim düzeyi için geçerli ve doğru değildir ancak yapılan araştırmalar göz önünde bulundurulduğunda dikkat edilmesi gerektiği görülmektedir.

Peki neler yapmalıyız?

• Çocuğunuzun notu çok düşük dahi olsa, notu ile ilgili kendi yorumlarımızdan önce ona düşüncesini soralım. Eğer notunu çok kötü algılıyor ise neler yapılması gerektiğini birlikte konuşup planlayalım. Bu konuda bize ihtiyaç duyuyor olabilir. Diğer yandan notu ne kadar kötü olursa olsun onu seveceğinizi de bilmeye ihtiyacı olacaktır. Çocuklar sevgiyi koşullu algılarlar ve koşullar değişince sevilmeme ihtimallerinin olacağını düşünürler.
• Çocuk notundan memnun ancak siz değilseniz, sınıfın genel düzeyini sormanızda fayda var. Belki de notu 60 olmasına rağmen sınıfın en yüksek notudur. Bu noktada çocuk başarısız sayılmaz ve yine takdir edilir. Bu onun akademik benlik saygısı düzeyini yükseltecektir.
• Çocuğunuzun akademik başarısı ile ilgili olumsuz yorumlarımız, çocuğun bu yorumlara inanıp kendisini öyle algılamasına neden olacaktır. Bu doğrultuda akademik başarısının azalması olağandır. Dolayısıyla olumsuz yorumlarla çocuğumuzu öğrenilmiş çaresizliğe sürüklemek yerine sürekli olarak destekleyerek, birlikte planlar yaparak akademik başarısını ve bu doğrultuda akademik benlik saygısını yükseltebiliriz.
• Akademik benlik saygısı yüksek olan çocuklar ise kendi öğrenimleri üzerinde etkin rol alabilir, öz değerlendirme konusunda daha başarılı olur ve problemlere uygun çözüm yolları bulabilir.